Chăm sóc sức khỏe tuổi dậy thì là một giai cơ bản trong quá trình phát triển của trẻ vị thành niên ở Việt Nam, thường từ 9 -14 tuổi, với nhiều thay đổi nhanh chóng về thể chất, tâm lý và xã hội. Giai đoạn này đặt ra nhiều thách thức về sức khỏe, đòi hỏi sự quan tâm toàn diện từ gia đình, nhà trường và cộng đồng để đảm bảo sự phát triển tối ưu.

Sức khỏe thể chất tuổi dậy thì là nền tảng của sự phát triển bền vững

Những thay đổi thể chất đáng chú ý ở tuổi dậy thì

Khi bước vào tuổi dậy thì, cơ thể thanh thiếu niên phát triển nhanh chóng: xương dài ra, cơ bắp hình thành, cơ quan sinh dục phát triển và tuyến nội tiết hoạt động mạnh hơn. Sự thay đổi hormone, đặc biệt là testosterone ở nam và estrogen ở nữ, khiến cơ thể xuất hiện mụn, mùi cơ thể, lông mọc ở nhiều vùng, cùng sự thay đổi về giọng nói, vóc dáng.

>>> Xem thêm: Dấu hiệu dậy thì ở nam giới 

Tuy nhiên, quá trình này cũng kéo theo nhiều vấn đề sức khỏe phổ biến như:

• Mụn trứng cá do tuyến bã nhờn hoạt động mạnh

• Tăng tiết mồ hôi, đặc biệt ở vùng kín

• Rối loạn giấc ngủ, mệt mỏi do phát triển nhanh

• Thiếu dinh dưỡng, thiếu canxi gây thấp bé hoặc gầy yếu

Oniiz - Giải pháp chuyên biệt cho nam giới tuổi dậy thì

Xây dựng thói quen vệ sinh và chăm sóc cơ thể đúng cách

Giữ gìn vệ sinh cá nhân là yếu tố cơ bản giúp thanh thiếu niên khỏe mạnh, tự tin và tránh bệnh lý da liễu, viêm nhiễm. Đặc biệt, nam giới tuổi dậy thì cần chú ý vệ sinh vùng kín đúng cách để tránh mùi cơ thể và vi khuẩn tích tụ.

Bọt vệ sinh nam Oniiz Masculine Foam cho tuổi dậy thì được nhiều phụ huynh và bạn trẻ tin dùng. Sản phẩm chứa Keo bạc giúp kháng khuẩn, Zinc PCA kiểm soát bã nhờn, chiết xuất tầm bóp và rau má làm dịu da, phục hồi hàng rào bảo vệ tự nhiên. Nhờ công thức dịu nhẹ, Oniiz phù hợp với làn da nhạy cảm của lứa tuổi vị thành niên, giúp các bạn nam tự tin, sạch khỏe mỗi ngày.

Dinh dưỡng khoa học là chìa khóa phát triển chiều cao và thể lực

Để chăm sóc sức khỏe tuổi dậy thì toàn diện, cần chú trọng chế độ dinh dưỡng cân đối gồm:

• Đạm (thịt, cá, trứng, sữa, đậu hũ) giúp phát triển cơ và mô.

• Canxi, vitamin D, kẽm hỗ trợ tăng trưởng chiều cao và chắc xương.

• Tinh bột, chất béo lành mạnh cung cấp năng lượng cho hoạt động thể chất.

• Rau xanh, trái cây tươi bổ sung vitamin, khoáng chất và chất xơ.

Cần uống đủ 1,5 – 2 lít nước mỗi ngày, hạn chế nước ngọt, đồ chiên rán và thức ăn nhanh.
Ngoài ra, ngủ đủ 8 – 10 tiếng/ngày, tránh thức khuya giúp hormone tăng trưởng hoạt động tối ưu, hỗ trợ tăng chiều cao và phục hồi thể lực.

Tăng cường vận động thể thao

Vận động là “liều thuốc vàng” cho sức khỏe tuổi dậy thì. Các môn thể thao như bơi lội, bóng rổ, chạy bộ, cầu lông giúp tăng cường tim mạch, dẻo dai cơ bắp và kích thích hormone tăng trưởng. Việc tập thể dục ngoài trời còn giúp hấp thụ vitamin D tự nhiên, tăng khả năng miễn dịch và giảm căng thẳng học tập.

Sức khỏe tinh thần và tâm lý tuổi dậy thì

Thực trạng và các yếu tố tác động đến tâm lý thanh thiếu niên Việt Nam

Những biến động tâm lý thường gặp

Tuổi dậy thì là giai đoạn trẻ dần hình thành cái “tôi” và nhận thức về bản thân, nên dễ rơi vào xung đột nội tâm, cảm xúc thất thường, nhạy cảm với lời nói và hành động xung quanh. Các nghiên cứu cho thấy khoảng 21,7% thanh thiếu niên Việt Nam từng trải qua rối loạn lo âu hoặc trầm cảm.

Nguyên nhân chủ yếu gồm:

• Áp lực học tập, thi cử

• Mâu thuẫn với cha mẹ hoặc bạn bè

• Ảnh hưởng tiêu cực từ mạng xã hội

• Thiếu kỹ năng quản lý cảm xúc và stress

Đáng lo ngại, tỷ lệ nghĩ đến tự tử hoặc tự làm hại bản thân đang tăng, đặc biệt ở nhóm nữ sinh tuổi 13–17.

Vai trò của gia đình và nhà trường trong hỗ trợ tâm lý

Cha mẹ cần lắng nghe, tôn trọng cảm xúc của con, tránh áp đặt hoặc so sánh. Hãy khuyến khích con chia sẻ, đồng thời hướng dẫn cách kiểm soát cảm xúc, sắp xếp thời gian học – nghỉ hợp lý.

Nhà trường nên xây dựng phòng tư vấn tâm lý học đường, tổ chức các buổi chia sẻ về sức khỏe tinh thần và kỹ năng sống. Giáo viên cần quan sát, phát hiện sớm các biểu hiện bất thường như thu mình, buồn bã kéo dài, để hỗ trợ kịp thời.

Giải pháp duy trì tinh thần khỏe mạnh

• Tham gia hoạt động ngoại khóa, thể thao hoặc nghệ thuật để giải tỏa căng thẳng

• Giữ thói quen sinh hoạt lành mạnh: ăn đúng giờ, ngủ đủ giấc, tránh thức khuya

• Hạn chế sử dụng mạng xã hội quá 2 giờ mỗi ngày

• Khi có biểu hiện trầm cảm, lo âu, cần tham vấn chuyên gia tâm lý

Chăm sóc sức khỏe tinh thần tuổi dậy thì không chỉ giúp trẻ vượt qua khủng hoảng mà còn hình thành nhân cách, bản lĩnh và sự tự tin cho tương lai.

Giáo dục giới tính và sức khỏe sinh sản

Giáo dục giới tính và sức khỏe sinh sản là yếu tố thiết yếu để thanh thiếu niên có thể đưa ra quyết định đúng đắn và bảo vệ bản thân. Trang bị kiến thức vững chắc và kỹ năng sống cần thiết giúp các em tự tin đối mặt với những thay đổi và thách thức trong giai đoạn này.

Nam giới tuổi dậy thì cần được giáo dục giới tính kỹ càng

Thực trạng thiếu hụt kiến thức giới tính ở Việt Nam

Ở Việt Nam, phần lớn học sinh tuổi dậy thì chưa được giáo dục giới tính đầy đủ. Nhiều em hiểu mơ hồ về quan hệ tình dục an toàn, biện pháp tránh thai hay bệnh lây truyền qua đường tình dục. Hệ quả là:

• Tỷ lệ mang thai ngoài ý muốn ở tuổi vị thành niên vẫn ở mức cao

• Nguy cơ mắc bệnh lây qua đường tình dục ngày càng tăng

• Tâm lý xấu hổ, sợ hãi khiến trẻ ngại tiếp cận dịch vụ y tế

Các rào cản văn hóa và sự né tránh của người lớn khiến việc trao đổi về giới tính vẫn còn bị xem là “nhạy cảm”, làm trẻ thiếu định hướng đúng đắn.

Giáo dục giới tính toàn diện – Cần thiết và cấp bách

Chăm sóc sức khỏe tuổi dậy thì phải gắn liền với giáo dục giới tính toàn diện. Kiến thức về cơ thể, sinh lý, cảm xúc và trách nhiệm giúp trẻ chủ động bảo vệ bản thân.

• Gia đình nên bắt đầu trò chuyện sớm, bằng ngôn ngữ đơn giản, phù hợp lứa tuổi.

• Nhà trường cần lồng ghép giáo dục giới tính vào chương trình học, không chỉ giảng dạy lý thuyết mà còn hướng dẫn kỹ năng ứng xử, phòng tránh xâm hại.

• Các tổ chức xã hội nên xây dựng chiến dịch truyền thông giúp xóa bỏ kỳ thị, khuyến khích thanh thiếu niên tìm hiểu đúng cách.

Hướng dẫn thực tế cho nam giới tuổi dậy thì

Nam giới tuổi dậy thì cần được hướng dẫn:

• Hiểu rõ sự phát triển sinh lý bình thường của cơ thể (mọc râu, mộng tinh, thay đổi giọng nói)

• Giữ vệ sinh vùng kín hằng ngày bằng sản phẩm chuyên dụng dịu nhẹ

• Tôn trọng cơ thể mình và người khác, tránh hành vi xâm hại hoặc ép buộc

• Khi gặp vấn đề bất thường như ngứa, đau rát, tiết dịch lạ… cần khám bác sĩ nam khoa sớm

Kiến tạo môi trường sống lành mạnh và hỗ trợ toàn diện cho tuổi dậy thì

Môi trường sống lành mạnh và hệ thống hỗ trợ vững chắc là yếu tố then chốt cho sự phát triển toàn diện của thanh thiếu niên trong tuổi dậy thì. Sự phối hợp giữa gia đình, nhà trường và các tổ chức xã hội sẽ tạo điều kiện tốt nhất để trẻ trưởng thành khỏe mạnh.

Gia đình cần phối hợp với nhà trường để chăm sóc sức khỏe tuổi dậy thì cho trẻ

Gia đình – Nền tảng giáo dục đầu tiên

Gia đình giữ vai trò trung tâm trong chăm sóc sức khỏe tuổi dậy thì. Cha mẹ cần:

• Làm gương về lối sống lành mạnh, sinh hoạt điều độ

• Quan tâm, trò chuyện để hiểu cảm xúc và nhu cầu của con

• Trang bị kiến thức về giới tính, tâm lý, dinh dưỡng cho chính mình

• Tạo môi trường yêu thương, an toàn để con phát triển tự nhiên

Nhà trường – Nơi đồng hành và định hướng

Nhà trường không chỉ dạy kiến thức mà còn giúp học sinh phát triển toàn diện. Cần:

• Lồng ghép giáo dục sức khỏe sinh sản, tâm lý và giới tính trong chương trình

• Tổ chức câu lạc bộ kỹ năng sống, hướng nghiệp, thể thao

• Xây dựng cơ chế phối hợp với phụ huynh trong theo dõi và hỗ trợ học sinh

Các chương trình và sáng kiến vì sức khỏe thanh thiếu niên Việt Nam

Nhiều tổ chức và chương trình đang tích cực hỗ trợ sức khỏe thanh thiếu niên Việt Nam. Young Health Programme (YHP) hợp tác giữa Bộ Giáo dục và AstraZeneca nâng cao kiến thức phòng ngừa bệnh không lây nhiễm. UNICEF tập trung vào sức khỏe tâm thần, kỹ năng sống và an toàn trực tuyến. Các dự án như "Co-creating Healthy Cities" hỗ trợ xây dựng môi trường thân thiện với vị thành niên. Chính phủ Việt Nam cũng không ngừng hoàn thiện chính sách bảo vệ và giáo dục trẻ em, thanh thiếu niên, hướng tới thế hệ trẻ khỏe mạnh. 

Tuổi dậy thì là giai đoạn bản lề trong quá trình trưởng thành. Việc chăm sóc sức khỏe tuổi dậy thì không chỉ dừng lại ở thể chất mà còn bao gồm tinh thần, cảm xúc và nhận thức xã hội. Một chế độ dinh dưỡng khoa học, vệ sinh đúng cách, vận động thường xuyên, cùng sự thấu hiểu từ gia đình và nhà trường sẽ là nền tảng vững chắc giúp thanh thiếu niên phát triển toàn diện.

Chăm sóc tốt sức khỏe tuổi dậy thì hôm nay chính là đầu tư cho tương lai của cả một thế hệ Việt Nam khỏe mạnh, tự tin và hạnh phúc.